દશાવતાર વિષે વ્યાખ્યા

 

દશાવતાર વિષે મહાબલીપુરમ શંકરનારાયણ મંદિરમાં એક શીલાલેખ છે જેના પર લખ્યું છે---

મત્સ્ય : કુર્મો વરાહશ્ચ નૃશિંહો અથ વામાનઃ ।

રામો રામશ્ચ  કૃષ્ણો કલ્કિ  ચ તે દશઃ ।।

અર્થ તો સરળ છે જ પણ એની વ્યાખ્યા ઘણી વૈજ્ઞાનિક અને સરળ છે .

ભગવાન વિષ્ણુ નાં દસવતાર આ છે --

માચાલી, કાચબો, વરાહ, નરસિંહ, વામણા (ઠીંગણો), પરશુરામ, રમ, બલારામાં, કૃષ્ણ અને કલ્કી .

હવે વ્યાખ્યા જોઈએ  :--

મનુષ્યનો વિકાસ બે ચરણો માં થયો છે .

પ્રથમ છે ભૌતિક વિકાસ:

1. માછલી - પાણીમાં રહેનાર 

2.કાકાબો - જળ ની સાથે ભૂમી  પર પણ  રહેવામાં સમર્થ 

3.વરાહ - ભૂમી  પર રહેનાર પશુ 

4.નરસિંહ - પશુ નું નારા રૂપમાં વિકસિત રૂપ 

5.વામન  - મનુષ્ય નું રૂપ પણ  પૂર્ણ વિકસિત નહિ (ઊંચાઈ સામાન્ય થી ઓછી)

6.પરશુરામ - પૂર્ણ વિકસિત માનવ  (પરશુધારી અને ભયંકર ક્રોધી)

બીજા ચારણ માં સંસ્કૃતિક વિકાસ થયો :

7.શ્રી રામ - પૂર્ણ વિકસિત માનવા ધનુર્ધારી પાના સ્વાભાવે શાંત 

8.બાલારામ - પૂર્ણ વિકસિત માનવ  અને વિકાસ (કૃષિ) નું પ્રતીક 'હળ  ધારી'

9.કૃષ્ણ - પૂર્ણ વિકસિત માનવ, કળા નું પ્રતીક વંશીધારી 

10.કલ્કી - હજી આવવાનો બાકી છે, કલીયુગા નાં અંતે આવશે 

दशावतारों के बारे में महाबलीपुरम् शंकरनारायण मंदिर में एक शिलालेख है जिसपर लिखा है-

मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नृसिंहोअथ वामनः |
रामो रामश्च रामश्च कृष्णो कल्कि च ते दशः ||
अर्थ तो सरल है ही पर इसकी व्याख्या तो बहुत ही वैज्ञानिक और सरल है |

भगवान विष्णु के दशावतार ये हैं-
मछली, कछुआ, वराह, नरसिंह, वामन (बौना), परशुराम, राम, बलराम, कृष्ण और कल्कि |

अब व्याख्या देखिये-

मनुष्य का विकास दो चरणों में हुआ है |
पहला है भौतिक विकास:
१. मछली- जल में ही रहने वाला
२. कछुआ- जल के साथ भूमि पर भी रह पाने का सामर्थ्य
३. वराह- भूमि पर रहने वाला पशु
४. नरसिंह- पशु का नर रूप में विकसित रूप
५. वामन- मनुष्य का रूप पर पूर्ण विकसित नहीं (ऊंचाई अभी सामान्य से कम है)
६. परशुराम-पूर्ण विकसित मानव (परशुधारी और भयंकर क्रोधी)

दूसरे चरण में सांस्कृतिक विकास हुआ:
७. श्रीराम- पूर्ण विकसित मानव धनुर्धारी किन्तु स्वाभाव से शान्त
८. बलराम- पूर्ण विकसित मानव और विकास (कृषि) का प्रतीक 'हल'धारी
९. कृष्ण- पूर्ण विकसित मानव, कला का प्रतीक-वंशीधारी
१०. कल्कि- अभी आना बाकि है, कलियुग के अंत में आयेंगे |