Tuesday, April 23, 2013
Sunday, April 21, 2013
વેદોમાં કુ-પ્રચારિત માંસાહાર નું ખંડન
વેદોમાં કુ-પ્રચારિત માંસાહાર નું ખંડન
============================
ઋષભ કંદ - ઋષભક નો પરિચય
ભારતીય સંસ્કૃતિનુજ જેને જ્ઞાન નથી અને જે ભારત માં જન્મ લઈને ભારતીય સંસ્કૃતિ ને આત્મસાત નથી કરી શક્ય એ દુર્બુદ્ધિગણ ભારતી-સંસ્કૃત થી અનભિજ્ઞ હોવા ઉપરાંત સંસ્કૃત માં લખાયેલ આર્ષ ગ્રંથો નાં આર્થ નો અનર્થ કરવા પર ઉતારું થઇ જાય છે . એ રક્ત-પીપાશું એ રક્ત થી ન કેવળ ભારતીય જ્ઞાન ગંગા પણ આ ગંગા નું ઉદ્ગમ ગંગોત્રી સ્વરૂપ પાવન વેદો ને પણ ભ્રષ્ટ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે .
જે સાધારણ સંસ્કૃત નથી જાણતા એ વેદો ની અઘરી સંસ્કૃત નાં વિદ્વાન બનતા અર્થ નો અનર્થ કરે છે . શબ્દ તો કામ ધેનું છે એના લૌકિક અને અર્થ નીકળતા હોય છે . હવે કયા શબ્દ ની સંગતી બેસે છે, એ અર્થ ગ્રહણ કરાય તો એનો ઉચિત અર્થ શકાય નહિ તો અનર્થકારી છે .
એવા ઘણા શબ્દો વેદોમાં મળી આવે છે, જેનો સંસ્કૃત ભાષા અને ભારતીય સંસ્કૃતિ થી હીન વ્યક્તિ મન ગઢંત અર્થ તારવી લઈને અર્થ નો અનર્થ કરીને અહિંસા ની ગંગોત્રી વેદો ને હિંસક સિદ્ધ કરવાનાં ભરસક પ્રયાસ કરે છે . પણ રક્ત પીપાશુઓ ની કુમતિ નું ખંડન સદા થતું આવ્યું છે, અને વર્તમાનમાં પણ અહિંસક ભારતીયતા નાં સાધકો દ્વારા બધી જગ્યાએ આ એ નાર પિશાચો ને સાર્થક જવાબ આઓપવામાં આવેજ છે . આજ મહાન કાર્યમાં પોતાની આહુત્યી સમય સમય પર અનેક વિદ્વાનો દ્વારા નિરંતર અર્પિત કરવામાં આવી છે , જ્યાં શાકાહારના પ્રચાર ની સાથે આર્ષ ગ્રંથો ની પવિત્રતા ને ઉજાગર કરાતા લેખ પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે . જેને વાંચવા થી અને મનન થી ઘણા માંસાહારી ભાઈ-બહેનો માંસાહાર ત્યાગી ચુક્યા છે, જે આવા વિદ્વાનોની મહાન સફળતા છે.
છતાં ઘણા લોહી માંસ નાં લોલુપ આસુરી વૃત્તિઓના સ્વામી પોતાની પાયાવિહોણા આગ્રહ થી ગ્રસિત થઇ માંસાહાર નો પક્ષ લેવા માટે રેતીની દીવાલ જેવા તર્કવિતર્ક કરતા ફરે છે . એજ ક્રમમાં એક લેખ જેમાં યાગ્ય નાં વૈદિક શબ્દો નો સંગત અર્થ બતાવી એનો પ્રચાર નો ભાંડો ફોડ કરવામાં આવ્યો હતો .
ત્યાં એજ દુરાગ્રહ નો પરિચય આપતા ઋગ્વેદનો આ મંત્ર ----
અદ્રીણા તે મન્દિન ઇન્દ્ર તૂયાન્ત્યસુન્વન્તિ સોમાન્ પિબસિ ત્વમેષામ્।
પચન્તિ તે વૃશાભાં અત્સિ તેષા પૃક્ષેણ યન્મઘવન્ હૂયમાન:।। --- ઋગ્વેદ, 10.28.3
લખતી વખતે આમાં પ્રયુક્ત "વૃશાભા" નો અર્થ બળદ કરતા કુઅર્થીઓ કહે છે કે આમાં બળદ રાંધવાની વાત કહી છે . જેનો ઉચિત અર્થ, નિરાકરણ કરતા જણાવ્યું છે કે એ બળદ નથી, એનો અર્થ છે ---
હે ઈન્દ્રદેવ ! માટે જ્યારે યજમાન જલ્દી જલ્દી પથ્થર નાં ટુકડા પર આનંદપ્રદ સોમ રસ તૈયાર કરે છે ત્યારે આપ એને પીવો છો . હે ઐશ્વર્ય સંપન્ન ઈન્દ્રદેવ ! જ્યારે યજમાન હવીષ્ય ના અન્ન થી યજ્ઞ કરતા શક્તિસંપન્ન હવ્ય ને અગ્નિ માં હોમે છે ત્યારે તમે એનું સેવન કરો છો .
અહી શક્તિસંપન્ન હવ્યા ને સ્પષ્ટ કરતા જણાવ્યું કે એ શક્તિસંપન્ન હવ્ય "વૃશાભા"-"બળદ" નહિ પણ બળકારક "ઋષભક" (ઋષભ કંદ) નામક ઔષધી છે .
પણ દુર્બુધ્ધિઓ ને અહી પણ સંતુષ્ટિ નથી અને પોતાનાં અજ્ઞાન નું પ્રદર્શન કરતા પૂછે છે કે ઋષભ કંદ નો "માર્કેટ રેટ" શું ચાલે છે આજકાલ ????
હવે દુર્ભાવના પ્રેરિત કુપ્રશનો નાં ઉત્તર એમને તો શું અપાય, પણ ભારતીય સંસ્કૃતિ માં આસ્થા નાં મત ને પુષ્ઠ કરવા માટે ઋષભ કંદ - ઋષભક નો થોડો પરિચય અહી આપી દઈએ .....
આયુર્વેદમાં બળ-પુષ્ટિ કારક, કયા કલ્પ કરવાની અદ્ભુત ક્ષમતા ધરાવતી આઠ મહાન ઔષધિઓ નું વર્ણન કરવામાં આવેલ છે, એને સંયુક્ત રૂપે "અષ્ટવર્ગ" ના નામે પણ ઓળખાય છે .
અષ્ટ વર્ગ માં સંમિલિત આઠ છોડ નાં નામ આ રીતે છે ----
1. ઋદ્ધિ
2. વૃદ્ધિ
3. જીવક
4. ઋષભક
5. કાકોલી
6. ક્ષીરકાકોલી
7. મેદો
8. મહામેદા
આ બધા ઓર્કિડ પરિવારનાં છોડ છે, જેને દુર્લભ પ્રજાતિઓ ની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે . શરીર ની રોગપ્રતિકારક ક્ષમતા અને શક્તિ વધારવાના કામ આવનારી આ ઔષધિઓ ફક્ત અત્યાધિક ઠંડા વિસ્તારોમાં ઉગે છે . એના છોડ વાતાવરણ માં બદલાવ સહન નથી કરી શકતા . એ અનુસંધાન સંસ્થાન (એફઆરઆઈ) અને વનસ્પતિ વિજ્ઞાન નાં વિશેષજ્ઞો પ્રમાણે અષ્ટ વર્ગ ઔષધિઓ ઘણી ઓછી બચી છે . જીવક, ઋષભ અને ક્ષીર કાકોલી ઔષધિઓ નામમાત્ર બચી છે . અન્ય ઔષધ છોડ પણ વિલુપ્તી તરફ જી રહ્યા છે .
જે ઔષધી ની અહી ચર્ચા કરી રહ્યા છે એ વૃષભક નામક ઔષધી આ અષ્ટ વર્ગ નું મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે . વૈદ્યકીય ગ્રંથો માં એને - "બંધુર, ધીરા દુર્ધારા ગોપતી, ઇન્દ્રક્સા, કાકુદા, માતૃકા વિશાની, વૃષા અને વૃશાભા" નાં નામે ઓળખાય છે . આધુનિક વનસ્પતિ શાસ્ત્રમાં એને Microstylis Muscifera Ridley નાં નામે ઓળખાય છે .
वेदों में कु-प्रचारित मांसाहार का खंडन
============================
ऋषभ कंद - ऋषभक का परिचय
भारतीय संस्कृति का ही जिनको ज्ञान नहीं और जो भारत में जन्म लेकर भी भारतीय संस्कृति को आत्मसात नहीं कर पाये वे दुर्बुद्धिगण भारती-संस्कृत से अनभिज्ञ होते हुये भी संस्कृत में लिखित आर्ष ग्रन्थों के अर्थ का अनर्थ करने पर आमादा है । ये रक्त-पिपासु इस रक्त से ना केवल भारतीय ज्ञान-गंगा बल्कि इस गंगा के उद्गम गंगोत्री स्वरूप पावन वेदों को भी भ्रष्ट करने का प्रयास करतें है ।
जो साधारण संस्कृत नहीं जानते वे वेदों की क्लिष्ट संस्कृत के विद्वान बनते हुये अर्थ का अनर्थ करते है । शब्द तो काम धेनु है उनके अनेक लौकिक और पारलौकिक अर्थ निकलते है । अब किस शब्द की जहाँ संगति बैठती है, वही अर्थ ग्रहण किया जाये तो युक्तियुक्त होता है अन्यथा अनर्थकारी ।
ऐसे ही बहुत से शब्द वेदों मे प्राप्त होते है, जिनको संस्कृत भाषा और भारतीय संस्कृति से हीन व्यक्ति अनर्गल अर्थ लेते हुये अर्थ का कुअर्थ करते हुये अहिंसा की गंगोत्री वेदों को हिंसक सिद्ध करने की भरसक कोशिश करते है । लेकिन ऐसे रक्त पिपासुओं के कुमत का खंडन सदा से होता आया है, और वर्तमान में भी अहिंसक भारतीयता के साधकों द्वारा सभी जगह इन नर पिशाचों को सार्थक उत्तर दिया जा रहा है । इसी महान कार्य में अपनी आहुती समय समय पर कई विद्वानों द्वारा भी निरंतर अर्पित की जा रही है, जहाँ शाकाहार के प्रचार के साथ आर्ष ग्रन्थों की पवित्रता को उजागर करते हुये लेख प्रकाशित किए जाते हैं । जिनके पठन और मनन से कई मांसाहारी भाई-बहन मांसाहार त्याग चुके है, जो की ऐसे विद्वानों की महान सफलता है ।
लेकिन फिर भी कई रक्त मांस लोलुप आसुरी वृतियों के स्वामी अपने जड़-विहीन आग्रहों से ग्रसित हो मांसाहार का पक्ष लेने के लिए बालू की भींत सरीखे तर्क-वितर्क करते फिरते है । इसी क्रम में एक लेख जिसमें यज्ञ के वैदिक शब्दों के संगत अर्थ बताते हुये इनके प्रचार का भंडाफोड़ किया गया था ।
वहाँ इसी दुराग्रह का परिचय देते हुये ऋग्वेद का यह मंत्र ---
अद्रिणा ते मन्दिन इन्द्र तूयान्त्सुन्वन्ति सोमान् पिबसि त्वमेषाम्।
पचन्ति ते वृषभां अत्सि तेषां पृक्षेण यन्मघवन् हूयमानः ॥
-ऋग्वेद, 10. 28. 3
लिखते हुये इसमें प्रयुक्त "वृषभां" का अर्थ बैल करते हुये कुअर्थी कहते हैं की इसमें बैल पकाने की बात कही गयी है । जिसका उचित निराकरण करते हुये बताया गया की नहीं ये बैल नहीं है ; इसका अर्थ है ------
-हे इंद्रदेव! आपके लिये जब यजमान जल्दी जल्दी पत्थर के टुकड़ों पर आनन्दप्रद सोमरस तैयार करते हैं तब आप उसे पीते हैं। हे ऐश्वर्य-सम्पन्न इन्द्रदेव! जब यजमान हविष्य के अन्न से यज्ञ करते हुए शक्तिसम्पन्न हव्य को अग्नि में डालते हैं तब आप उसका सेवन करते हैं।
इसमे शक्तिसंपन्न हव्य को स्पष्ट करते हुये बताया गया की वह शक्तिसम्पन्न हव्य "वृषभां" - "बैल" नहीं बल्कि बलकारक "ऋषभक" (ऋषभ कंद) नामक औषधि है ।
लेकिन दुर्बुद्धियों को यहाँ भी संतुष्टि नहीं और अपने अज्ञान का प्रदर्शन करते हुये पूछते है की ऋषभ कंद का "मार्केट रेट" क्या चल रहा है आजकल ?????
अब दुर्भावना प्रेरित कुप्रश्नों के उत्तर उनको तो क्या दिये जाये, लेकिन भारतीय संस्कृति में आस्था के मत को पुष्ठ करने के लिए ऋषभ कंद -ऋषभक का थोड़ा सा प्राथमिक परिचय यहाँ दिया जा रहा है ----
आयुर्वेद में बल-पुष्टि कारक, काया कल्प करने की अद्भुत क्षमता रखने वाली आठ महान औषधियों का वर्णन किया गया है, इन्हे संयुक्त रूप से "अष्टवर्ग" के नाम से भी जाना जाता है ।
अष्ट वर्ग में सम्मिलित आठ पौधों के नाम इस प्रकार हैं-
१॰ ऋद्धि
२॰ वृद्धि
३॰ जीवक
४॰ ऋषभक
५॰ काकोली
६॰ क्षीरकाकोली
७॰ मेदा
८॰ महामेदा
ये सभी आर्किड फैमिली के पादप होते हैं, जिन्हें दुर्लभ प्रजातियों की श्रेणी में रखा जाता है। शरीर की रोग प्रतिरोधक क्षमता व दमखम बढ़ाने में काम आने वाली ये औषधिया सिर्फ अत्यधिक ठंडे इलाकों में पैदा होती हैं। इनके पौधे वातावरण में बदलाव सहन नहीं कर सकते ।
वन अनुसंधान संस्थान [एफआरआइ] और वनस्पति विज्ञान के विशेषज्ञों के मुताबिक अष्ट वर्ग औषधियां बहुत कम बची हैं। जीवक, ऋषभ व क्षीर कोकली औषधियां नाममात्र की बची हैं। अन्य औषध पौधे भी विलुप्ति की ओर बढ़ रहे हैं।
जिस औषधि की यहाँ चर्चा कर रहे है वह ऋषभक नामक औषधी इस अष्ट वर्ग का महत्वपूर्ण घटक है । वैधकीय ग्रंथों में इसे - "बन्धुर , धीरा , दुर्धरा , गोपती .इंद्रक्सा , काकुदा , मातृका , विशानी , वृषा और वृषभा" के नाम से भी पुकारा जाता है । आधुनिक वनस्पति शास्त्र में इसे Microstylis muscifera Ridley के नाम से जाना जाता है ।
============================
ઋષભ કંદ - ઋષભક નો પરિચય
ભારતીય સંસ્કૃતિનુજ જેને જ્ઞાન નથી અને જે ભારત માં જન્મ લઈને ભારતીય સંસ્કૃતિ ને આત્મસાત નથી કરી શક્ય એ દુર્બુદ્ધિગણ ભારતી-સંસ્કૃત થી અનભિજ્ઞ હોવા ઉપરાંત સંસ્કૃત માં લખાયેલ આર્ષ ગ્રંથો નાં આર્થ નો અનર્થ કરવા પર ઉતારું થઇ જાય છે . એ રક્ત-પીપાશું એ રક્ત થી ન કેવળ ભારતીય જ્ઞાન ગંગા પણ આ ગંગા નું ઉદ્ગમ ગંગોત્રી સ્વરૂપ પાવન વેદો ને પણ ભ્રષ્ટ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે .
જે સાધારણ સંસ્કૃત નથી જાણતા એ વેદો ની અઘરી સંસ્કૃત નાં વિદ્વાન બનતા અર્થ નો અનર્થ કરે છે . શબ્દ તો કામ ધેનું છે એના લૌકિક અને અર્થ નીકળતા હોય છે . હવે કયા શબ્દ ની સંગતી બેસે છે, એ અર્થ ગ્રહણ કરાય તો એનો ઉચિત અર્થ શકાય નહિ તો અનર્થકારી છે .
એવા ઘણા શબ્દો વેદોમાં મળી આવે છે, જેનો સંસ્કૃત ભાષા અને ભારતીય સંસ્કૃતિ થી હીન વ્યક્તિ મન ગઢંત અર્થ તારવી લઈને અર્થ નો અનર્થ કરીને અહિંસા ની ગંગોત્રી વેદો ને હિંસક સિદ્ધ કરવાનાં ભરસક પ્રયાસ કરે છે . પણ રક્ત પીપાશુઓ ની કુમતિ નું ખંડન સદા થતું આવ્યું છે, અને વર્તમાનમાં પણ અહિંસક ભારતીયતા નાં સાધકો દ્વારા બધી જગ્યાએ આ એ નાર પિશાચો ને સાર્થક જવાબ આઓપવામાં આવેજ છે . આજ મહાન કાર્યમાં પોતાની આહુત્યી સમય સમય પર અનેક વિદ્વાનો દ્વારા નિરંતર અર્પિત કરવામાં આવી છે , જ્યાં શાકાહારના પ્રચાર ની સાથે આર્ષ ગ્રંથો ની પવિત્રતા ને ઉજાગર કરાતા લેખ પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે . જેને વાંચવા થી અને મનન થી ઘણા માંસાહારી ભાઈ-બહેનો માંસાહાર ત્યાગી ચુક્યા છે, જે આવા વિદ્વાનોની મહાન સફળતા છે.
છતાં ઘણા લોહી માંસ નાં લોલુપ આસુરી વૃત્તિઓના સ્વામી પોતાની પાયાવિહોણા આગ્રહ થી ગ્રસિત થઇ માંસાહાર નો પક્ષ લેવા માટે રેતીની દીવાલ જેવા તર્કવિતર્ક કરતા ફરે છે . એજ ક્રમમાં એક લેખ જેમાં યાગ્ય નાં વૈદિક શબ્દો નો સંગત અર્થ બતાવી એનો પ્રચાર નો ભાંડો ફોડ કરવામાં આવ્યો હતો .
ત્યાં એજ દુરાગ્રહ નો પરિચય આપતા ઋગ્વેદનો આ મંત્ર ----
અદ્રીણા તે મન્દિન ઇન્દ્ર તૂયાન્ત્યસુન્વન્તિ સોમાન્ પિબસિ ત્વમેષામ્।
પચન્તિ તે વૃશાભાં અત્સિ તેષા પૃક્ષેણ યન્મઘવન્ હૂયમાન:।। --- ઋગ્વેદ, 10.28.3
લખતી વખતે આમાં પ્રયુક્ત "વૃશાભા" નો અર્થ બળદ કરતા કુઅર્થીઓ કહે છે કે આમાં બળદ રાંધવાની વાત કહી છે . જેનો ઉચિત અર્થ, નિરાકરણ કરતા જણાવ્યું છે કે એ બળદ નથી, એનો અર્થ છે ---
હે ઈન્દ્રદેવ ! માટે જ્યારે યજમાન જલ્દી જલ્દી પથ્થર નાં ટુકડા પર આનંદપ્રદ સોમ રસ તૈયાર કરે છે ત્યારે આપ એને પીવો છો . હે ઐશ્વર્ય સંપન્ન ઈન્દ્રદેવ ! જ્યારે યજમાન હવીષ્ય ના અન્ન થી યજ્ઞ કરતા શક્તિસંપન્ન હવ્ય ને અગ્નિ માં હોમે છે ત્યારે તમે એનું સેવન કરો છો .
અહી શક્તિસંપન્ન હવ્યા ને સ્પષ્ટ કરતા જણાવ્યું કે એ શક્તિસંપન્ન હવ્ય "વૃશાભા"-"બળદ" નહિ પણ બળકારક "ઋષભક" (ઋષભ કંદ) નામક ઔષધી છે .
પણ દુર્બુધ્ધિઓ ને અહી પણ સંતુષ્ટિ નથી અને પોતાનાં અજ્ઞાન નું પ્રદર્શન કરતા પૂછે છે કે ઋષભ કંદ નો "માર્કેટ રેટ" શું ચાલે છે આજકાલ ????
હવે દુર્ભાવના પ્રેરિત કુપ્રશનો નાં ઉત્તર એમને તો શું અપાય, પણ ભારતીય સંસ્કૃતિ માં આસ્થા નાં મત ને પુષ્ઠ કરવા માટે ઋષભ કંદ - ઋષભક નો થોડો પરિચય અહી આપી દઈએ .....
આયુર્વેદમાં બળ-પુષ્ટિ કારક, કયા કલ્પ કરવાની અદ્ભુત ક્ષમતા ધરાવતી આઠ મહાન ઔષધિઓ નું વર્ણન કરવામાં આવેલ છે, એને સંયુક્ત રૂપે "અષ્ટવર્ગ" ના નામે પણ ઓળખાય છે .
અષ્ટ વર્ગ માં સંમિલિત આઠ છોડ નાં નામ આ રીતે છે ----
1. ઋદ્ધિ
2. વૃદ્ધિ
3. જીવક
4. ઋષભક
5. કાકોલી
6. ક્ષીરકાકોલી
7. મેદો
8. મહામેદા
આ બધા ઓર્કિડ પરિવારનાં છોડ છે, જેને દુર્લભ પ્રજાતિઓ ની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવે છે . શરીર ની રોગપ્રતિકારક ક્ષમતા અને શક્તિ વધારવાના કામ આવનારી આ ઔષધિઓ ફક્ત અત્યાધિક ઠંડા વિસ્તારોમાં ઉગે છે . એના છોડ વાતાવરણ માં બદલાવ સહન નથી કરી શકતા . એ અનુસંધાન સંસ્થાન (એફઆરઆઈ) અને વનસ્પતિ વિજ્ઞાન નાં વિશેષજ્ઞો પ્રમાણે અષ્ટ વર્ગ ઔષધિઓ ઘણી ઓછી બચી છે . જીવક, ઋષભ અને ક્ષીર કાકોલી ઔષધિઓ નામમાત્ર બચી છે . અન્ય ઔષધ છોડ પણ વિલુપ્તી તરફ જી રહ્યા છે .
જે ઔષધી ની અહી ચર્ચા કરી રહ્યા છે એ વૃષભક નામક ઔષધી આ અષ્ટ વર્ગ નું મહત્વપૂર્ણ ઘટક છે . વૈદ્યકીય ગ્રંથો માં એને - "બંધુર, ધીરા દુર્ધારા ગોપતી, ઇન્દ્રક્સા, કાકુદા, માતૃકા વિશાની, વૃષા અને વૃશાભા" નાં નામે ઓળખાય છે . આધુનિક વનસ્પતિ શાસ્ત્રમાં એને Microstylis Muscifera Ridley નાં નામે ઓળખાય છે .
वेदों में कु-प्रचारित मांसाहार का खंडन
============================
ऋषभ कंद - ऋषभक का परिचय
भारतीय संस्कृति का ही जिनको ज्ञान नहीं और जो भारत में जन्म लेकर भी भारतीय संस्कृति को आत्मसात नहीं कर पाये वे दुर्बुद्धिगण भारती-संस्कृत से अनभिज्ञ होते हुये भी संस्कृत में लिखित आर्ष ग्रन्थों के अर्थ का अनर्थ करने पर आमादा है । ये रक्त-पिपासु इस रक्त से ना केवल भारतीय ज्ञान-गंगा बल्कि इस गंगा के उद्गम गंगोत्री स्वरूप पावन वेदों को भी भ्रष्ट करने का प्रयास करतें है ।
जो साधारण संस्कृत नहीं जानते वे वेदों की क्लिष्ट संस्कृत के विद्वान बनते हुये अर्थ का अनर्थ करते है । शब्द तो काम धेनु है उनके अनेक लौकिक और पारलौकिक अर्थ निकलते है । अब किस शब्द की जहाँ संगति बैठती है, वही अर्थ ग्रहण किया जाये तो युक्तियुक्त होता है अन्यथा अनर्थकारी ।
ऐसे ही बहुत से शब्द वेदों मे प्राप्त होते है, जिनको संस्कृत भाषा और भारतीय संस्कृति से हीन व्यक्ति अनर्गल अर्थ लेते हुये अर्थ का कुअर्थ करते हुये अहिंसा की गंगोत्री वेदों को हिंसक सिद्ध करने की भरसक कोशिश करते है । लेकिन ऐसे रक्त पिपासुओं के कुमत का खंडन सदा से होता आया है, और वर्तमान में भी अहिंसक भारतीयता के साधकों द्वारा सभी जगह इन नर पिशाचों को सार्थक उत्तर दिया जा रहा है । इसी महान कार्य में अपनी आहुती समय समय पर कई विद्वानों द्वारा भी निरंतर अर्पित की जा रही है, जहाँ शाकाहार के प्रचार के साथ आर्ष ग्रन्थों की पवित्रता को उजागर करते हुये लेख प्रकाशित किए जाते हैं । जिनके पठन और मनन से कई मांसाहारी भाई-बहन मांसाहार त्याग चुके है, जो की ऐसे विद्वानों की महान सफलता है ।
लेकिन फिर भी कई रक्त मांस लोलुप आसुरी वृतियों के स्वामी अपने जड़-विहीन आग्रहों से ग्रसित हो मांसाहार का पक्ष लेने के लिए बालू की भींत सरीखे तर्क-वितर्क करते फिरते है । इसी क्रम में एक लेख जिसमें यज्ञ के वैदिक शब्दों के संगत अर्थ बताते हुये इनके प्रचार का भंडाफोड़ किया गया था ।
वहाँ इसी दुराग्रह का परिचय देते हुये ऋग्वेद का यह मंत्र ---
अद्रिणा ते मन्दिन इन्द्र तूयान्त्सुन्वन्ति सोमान् पिबसि त्वमेषाम्।
पचन्ति ते वृषभां अत्सि तेषां पृक्षेण यन्मघवन् हूयमानः ॥
-ऋग्वेद, 10. 28. 3
लिखते हुये इसमें प्रयुक्त "वृषभां" का अर्थ बैल करते हुये कुअर्थी कहते हैं की इसमें बैल पकाने की बात कही गयी है । जिसका उचित निराकरण करते हुये बताया गया की नहीं ये बैल नहीं है ; इसका अर्थ है ------
-हे इंद्रदेव! आपके लिये जब यजमान जल्दी जल्दी पत्थर के टुकड़ों पर आनन्दप्रद सोमरस तैयार करते हैं तब आप उसे पीते हैं। हे ऐश्वर्य-सम्पन्न इन्द्रदेव! जब यजमान हविष्य के अन्न से यज्ञ करते हुए शक्तिसम्पन्न हव्य को अग्नि में डालते हैं तब आप उसका सेवन करते हैं।
इसमे शक्तिसंपन्न हव्य को स्पष्ट करते हुये बताया गया की वह शक्तिसम्पन्न हव्य "वृषभां" - "बैल" नहीं बल्कि बलकारक "ऋषभक" (ऋषभ कंद) नामक औषधि है ।
लेकिन दुर्बुद्धियों को यहाँ भी संतुष्टि नहीं और अपने अज्ञान का प्रदर्शन करते हुये पूछते है की ऋषभ कंद का "मार्केट रेट" क्या चल रहा है आजकल ?????
अब दुर्भावना प्रेरित कुप्रश्नों के उत्तर उनको तो क्या दिये जाये, लेकिन भारतीय संस्कृति में आस्था के मत को पुष्ठ करने के लिए ऋषभ कंद -ऋषभक का थोड़ा सा प्राथमिक परिचय यहाँ दिया जा रहा है ----
आयुर्वेद में बल-पुष्टि कारक, काया कल्प करने की अद्भुत क्षमता रखने वाली आठ महान औषधियों का वर्णन किया गया है, इन्हे संयुक्त रूप से "अष्टवर्ग" के नाम से भी जाना जाता है ।
अष्ट वर्ग में सम्मिलित आठ पौधों के नाम इस प्रकार हैं-
१॰ ऋद्धि
२॰ वृद्धि
३॰ जीवक
४॰ ऋषभक
५॰ काकोली
६॰ क्षीरकाकोली
७॰ मेदा
८॰ महामेदा
ये सभी आर्किड फैमिली के पादप होते हैं, जिन्हें दुर्लभ प्रजातियों की श्रेणी में रखा जाता है। शरीर की रोग प्रतिरोधक क्षमता व दमखम बढ़ाने में काम आने वाली ये औषधिया सिर्फ अत्यधिक ठंडे इलाकों में पैदा होती हैं। इनके पौधे वातावरण में बदलाव सहन नहीं कर सकते ।
वन अनुसंधान संस्थान [एफआरआइ] और वनस्पति विज्ञान के विशेषज्ञों के मुताबिक अष्ट वर्ग औषधियां बहुत कम बची हैं। जीवक, ऋषभ व क्षीर कोकली औषधियां नाममात्र की बची हैं। अन्य औषध पौधे भी विलुप्ति की ओर बढ़ रहे हैं।
जिस औषधि की यहाँ चर्चा कर रहे है वह ऋषभक नामक औषधी इस अष्ट वर्ग का महत्वपूर्ण घटक है । वैधकीय ग्रंथों में इसे - "बन्धुर , धीरा , दुर्धरा , गोपती .इंद्रक्सा , काकुदा , मातृका , विशानी , वृषा और वृषभा" के नाम से भी पुकारा जाता है । आधुनिक वनस्पति शास्त्र में इसे Microstylis muscifera Ridley के नाम से जाना जाता है ।
પવિત્રતા નું મહત્વ -
પવિત્રતા નું મહત્વ -
પવિત્રતા ને અંગ્રેજીમાં PURITY કહી શકીએ છીએ . અષ્ટાંગ યોગ નાં બીજા અંગ 'નિયમ' અંતર્ગત પ્રથમ 'શૌચ' નું જીવનમાં ઘણું મહત્વ છે . શૌચ એટલે શુચિતા, શુધ્ધતા, શુદ્ધિ, વિશુદ્ધતા, પવિત્રતા અને નિર્મલતા . શૌચ નો અર્થ મન ની બાહરી અને આંતરિક પવિત્રતા થી છે . શૌચ નો અર્થ મલિનતા ને બહાર કાઢવું પણ છે . ખરેખર તો શૌચ એક એવો શબ્દ છે જેને ઉપરોક્ત શબ્દો નો સમાનાર્થી શબ્દ નહિ માની શકાય કારણ એમાં બાહરી અને આંતરિક પવિત્રતા નો અર્થ એક સાથે પ્રતીધ્વનીત થાય છે . અન્ય શબ્દો ની અપેક્ષા એનો અર્થ વ્યાપક છે . શરીર અને મન ની પવિત્રતા એજ શૌચ છે .
પવિત્રતા બે પ્રકારની હોય છે - બાહરી અને આંતરિક . બાહરી અને આંતરિક શૌચ દ્વારાજ જીવન કે મોક્ષ પથ પર સહજતા થી આગળ વધી શકાય છે અન્યથા નહિ . શૌચ નાં અભાવે શરીર દ્વારા અને મન રોગ અને શોક થી ગ્રસ્ત થઇ જાય છે .
બહારી : બાહરી કે શારીરિક શુદ્ધતા પણ બે પ્રકારની હોય છે . પહેલામાં શરીરને બહારથી શુદ્ધ કરવામાં આવે છે . એમાં માટી, લેપ, ત્રિફલા, લીમડો વગેરે લગાવી નિર્મળ જળ થી સ્નાન કરવાથી ત્વચા (ચામડી) અને અંગો ની શુદ્ધિ થાય છે . બીજી શરીર નાં આંતરિક અંગોને શુદ્ધ કરવા માટે યોગમાં ઘણા ઉપાય બતાવ્યા છે . જેવા શંખ પ્રક્ષાલન, નેતિ, નૌલી, ધૌતી, ગજકરણી, ગણેશક્રીયા, અંગ સંચાલન વગેરે .
આંતરિક : આંતરિક કે માનસિક શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરવા માટે બે પ્રકાર છે . પ્રથમ મનના ભાવો અને વિચારો ને સમજતા રહેવાથી . જેમ કે કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અહંકાર ને ત્યાગવાથી મનની શુદ્ધતા થાય છે . એનાથી સત્ય આચરણ નો જન્મ થાય છે . ઈર્ષ્યા, દ્વેષ, તૃષ્ણા, અભિમાન, કુવિચાર અને પાંચ કલેશને છોડવાથી દયા, ક્ષમા, નમ્રતા, સ્નેહ, મધુર ભાષણ તથા ત્યાગ નો જન્મ થાય છે . એટલે વ્યક્તિ સ્વયમ ની સામે સત્ય અને ઈમાનદાર બની રહે છે . એનાથી જાગૃતિ નો જન્મ થાય છે .
વિચારોની અસરથી ક્ષમતા વધે છે . બીજી રીત આહાર-વિહાર પર સંયમ રાખતા યમ અને પ્રાણાયામ નું પાલન કરવું . મુખ્યત્વે શૌચ નો તાત્પર્ય છે પવિત્ર થઇ જાઓ, તો અડધું સંકટ તો એમજ દુર થઇ ગયું સમજો . યોગ માં પવિત્રતા નું ઘનુજ મહત્વ છે . શરીર નાં બધા છિદ્રો ને સંધ્યા વંદન થી પૂર્વ સાફ-પવિત્ર કરવા એ પણ શૌચ છે . મંદિરમાં પ્રવેશ કરતા પહેલા જેમને શૌચ-આચમન કર્યું છે તેઓ ધર્મ અને મંદિર નું સન્માન કરવું જાણે છે .
पवित्रता का महत्व -
पवित्रता को अंग्रेजी में Purity कह सकते हैं। अष्टांग योग के दूसरे अंग'नियम'के उपांगों के अंतर्गत प्रथम'शौच'का जीवन में बहुत महत्व है। शौच अर्थात शुचिता, शुद्धता, शुद्धि, विशुद्धता, पवित्रता और निर्मलता। शौच का अर्थ शरीर और मन की बाहरी और आंतरिक पवित्रता से है। शौच का अर्थ मलिनता को बाहर निकालना भी है। दरअसल शौच एक ऐसा शब्द है जिसे उपरोक्त शब्दों का समानार्थी शब्द नहीं माना जा सकता क्योंकि इसमें बाहरी और भीतरी पवित्रता का अर्थ एक साथ प्रतिध्वनित होता है। अन्य शब्दों की अपेक्षा इसका अर्थ व्यापक है। शरीर और मन की पवित्रता ही शौच है।
पवित्रता दो प्रकार की होती है- बाहरी और भीतरी। बाहरी और भीतरी शौच के द्वारा ही जीवन या मोक्ष पथ पर सहजता से आगे बड़ा जा सकता है अन्यथा नहीं। शौच के अभाव के चलते शरीर और मन रोग और शोक से ग्रस्त हो जाता है।
बाहरी : बाहरी या शारीरिक शुद्धता भी दो प्रकार की होती है। पहली में शरीर को बाहर से शुद्ध किया जाता है। इसमें मिट्टी, उबटन, त्रिफला, नीम आदि लगाकर निर्मल जल से स्नान करने से त्वचा एवं अंगों की शुद्धि होती है। दूसरी शरीर के अंतरिक अंगों को शुद्ध करने के लिए योग में कई उपाय बताए गए है- जैसे शंख प्रक्षालन, नेती, नौलि, धौती, गजकरणी, गणेश क्रिया, अंग संचालन आदि।
भीतरी : भीतरी या मानसिक शुद्धता प्राप्त करने के लिए दो तरीके हैं। पहला मन के भाव व विचारों को समझते रहने से। जैसे- काम, क्रोध, लोभ, मोह, अहंकार को त्यागने से मन की शुद्धि होती है। इससे सत्य आचरण का जन्म होता है। ईर्ष्या, द्वेष, तृष्णा, अभिभान, कुविचार और पंच क्लेश को छोड़ने से दया, क्षमा, नम्रता, स्नेह, मधुर भाषण तथा त्याग का जन्म होता है। अर्थात व्यक्ति स्वयं के समक्ष सत्य और ईमानदार बना रहता है। इससे जाग्रति का जन्म होता है।
विचारों के असर की क्षमता बढ़ती है। दूसरा तरीका है आहार-विहार पर संयम रखते हुए यम और प्राणायाम का पालन करना। मूलत: शौच का तात्पर्य है पवित्र हो जाओ, तो आधा संकट यूँ ही कटा समझो। योग में पवित्रता का बहुत महत्व है। शरीर के सभी छिद्रों को संध्या वंदन से पूर्व साफ-पवित्र करना भी शौच है। मंदिर में प्रवेश कराने से पहले जिन्होंने शौच-आचमन की है वे धर्म और मंदिर का सम्मान करना जानते हैं। ॐ ॐ
પવિત્રતા ને અંગ્રેજીમાં PURITY કહી શકીએ છીએ . અષ્ટાંગ યોગ નાં બીજા અંગ 'નિયમ' અંતર્ગત પ્રથમ 'શૌચ' નું જીવનમાં ઘણું મહત્વ છે . શૌચ એટલે શુચિતા, શુધ્ધતા, શુદ્ધિ, વિશુદ્ધતા, પવિત્રતા અને નિર્મલતા . શૌચ નો અર્થ મન ની બાહરી અને આંતરિક પવિત્રતા થી છે . શૌચ નો અર્થ મલિનતા ને બહાર કાઢવું પણ છે . ખરેખર તો શૌચ એક એવો શબ્દ છે જેને ઉપરોક્ત શબ્દો નો સમાનાર્થી શબ્દ નહિ માની શકાય કારણ એમાં બાહરી અને આંતરિક પવિત્રતા નો અર્થ એક સાથે પ્રતીધ્વનીત થાય છે . અન્ય શબ્દો ની અપેક્ષા એનો અર્થ વ્યાપક છે . શરીર અને મન ની પવિત્રતા એજ શૌચ છે .
પવિત્રતા બે પ્રકારની હોય છે - બાહરી અને આંતરિક . બાહરી અને આંતરિક શૌચ દ્વારાજ જીવન કે મોક્ષ પથ પર સહજતા થી આગળ વધી શકાય છે અન્યથા નહિ . શૌચ નાં અભાવે શરીર દ્વારા અને મન રોગ અને શોક થી ગ્રસ્ત થઇ જાય છે .
બહારી : બાહરી કે શારીરિક શુદ્ધતા પણ બે પ્રકારની હોય છે . પહેલામાં શરીરને બહારથી શુદ્ધ કરવામાં આવે છે . એમાં માટી, લેપ, ત્રિફલા, લીમડો વગેરે લગાવી નિર્મળ જળ થી સ્નાન કરવાથી ત્વચા (ચામડી) અને અંગો ની શુદ્ધિ થાય છે . બીજી શરીર નાં આંતરિક અંગોને શુદ્ધ કરવા માટે યોગમાં ઘણા ઉપાય બતાવ્યા છે . જેવા શંખ પ્રક્ષાલન, નેતિ, નૌલી, ધૌતી, ગજકરણી, ગણેશક્રીયા, અંગ સંચાલન વગેરે .
આંતરિક : આંતરિક કે માનસિક શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરવા માટે બે પ્રકાર છે . પ્રથમ મનના ભાવો અને વિચારો ને સમજતા રહેવાથી . જેમ કે કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, અહંકાર ને ત્યાગવાથી મનની શુદ્ધતા થાય છે . એનાથી સત્ય આચરણ નો જન્મ થાય છે . ઈર્ષ્યા, દ્વેષ, તૃષ્ણા, અભિમાન, કુવિચાર અને પાંચ કલેશને છોડવાથી દયા, ક્ષમા, નમ્રતા, સ્નેહ, મધુર ભાષણ તથા ત્યાગ નો જન્મ થાય છે . એટલે વ્યક્તિ સ્વયમ ની સામે સત્ય અને ઈમાનદાર બની રહે છે . એનાથી જાગૃતિ નો જન્મ થાય છે .
વિચારોની અસરથી ક્ષમતા વધે છે . બીજી રીત આહાર-વિહાર પર સંયમ રાખતા યમ અને પ્રાણાયામ નું પાલન કરવું . મુખ્યત્વે શૌચ નો તાત્પર્ય છે પવિત્ર થઇ જાઓ, તો અડધું સંકટ તો એમજ દુર થઇ ગયું સમજો . યોગ માં પવિત્રતા નું ઘનુજ મહત્વ છે . શરીર નાં બધા છિદ્રો ને સંધ્યા વંદન થી પૂર્વ સાફ-પવિત્ર કરવા એ પણ શૌચ છે . મંદિરમાં પ્રવેશ કરતા પહેલા જેમને શૌચ-આચમન કર્યું છે તેઓ ધર્મ અને મંદિર નું સન્માન કરવું જાણે છે .
पवित्रता का महत्व -
पवित्रता को अंग्रेजी में Purity कह सकते हैं। अष्टांग योग के दूसरे अंग'नियम'के उपांगों के अंतर्गत प्रथम'शौच'का जीवन में बहुत महत्व है। शौच अर्थात शुचिता, शुद्धता, शुद्धि, विशुद्धता, पवित्रता और निर्मलता। शौच का अर्थ शरीर और मन की बाहरी और आंतरिक पवित्रता से है। शौच का अर्थ मलिनता को बाहर निकालना भी है। दरअसल शौच एक ऐसा शब्द है जिसे उपरोक्त शब्दों का समानार्थी शब्द नहीं माना जा सकता क्योंकि इसमें बाहरी और भीतरी पवित्रता का अर्थ एक साथ प्रतिध्वनित होता है। अन्य शब्दों की अपेक्षा इसका अर्थ व्यापक है। शरीर और मन की पवित्रता ही शौच है।
पवित्रता दो प्रकार की होती है- बाहरी और भीतरी। बाहरी और भीतरी शौच के द्वारा ही जीवन या मोक्ष पथ पर सहजता से आगे बड़ा जा सकता है अन्यथा नहीं। शौच के अभाव के चलते शरीर और मन रोग और शोक से ग्रस्त हो जाता है।
बाहरी : बाहरी या शारीरिक शुद्धता भी दो प्रकार की होती है। पहली में शरीर को बाहर से शुद्ध किया जाता है। इसमें मिट्टी, उबटन, त्रिफला, नीम आदि लगाकर निर्मल जल से स्नान करने से त्वचा एवं अंगों की शुद्धि होती है। दूसरी शरीर के अंतरिक अंगों को शुद्ध करने के लिए योग में कई उपाय बताए गए है- जैसे शंख प्रक्षालन, नेती, नौलि, धौती, गजकरणी, गणेश क्रिया, अंग संचालन आदि।
भीतरी : भीतरी या मानसिक शुद्धता प्राप्त करने के लिए दो तरीके हैं। पहला मन के भाव व विचारों को समझते रहने से। जैसे- काम, क्रोध, लोभ, मोह, अहंकार को त्यागने से मन की शुद्धि होती है। इससे सत्य आचरण का जन्म होता है। ईर्ष्या, द्वेष, तृष्णा, अभिभान, कुविचार और पंच क्लेश को छोड़ने से दया, क्षमा, नम्रता, स्नेह, मधुर भाषण तथा त्याग का जन्म होता है। अर्थात व्यक्ति स्वयं के समक्ष सत्य और ईमानदार बना रहता है। इससे जाग्रति का जन्म होता है।
विचारों के असर की क्षमता बढ़ती है। दूसरा तरीका है आहार-विहार पर संयम रखते हुए यम और प्राणायाम का पालन करना। मूलत: शौच का तात्पर्य है पवित्र हो जाओ, तो आधा संकट यूँ ही कटा समझो। योग में पवित्रता का बहुत महत्व है। शरीर के सभी छिद्रों को संध्या वंदन से पूर्व साफ-पवित्र करना भी शौच है। मंदिर में प्रवेश कराने से पहले जिन्होंने शौच-आचमन की है वे धर्म और मंदिर का सम्मान करना जानते हैं। ॐ ॐ
Saturday, April 20, 2013
ગઈ કાલે શ્રી રામ નવમી ઉત્સવ આખા વિશ્વમાં ઉજવાયો એના ઉપલક્ષમાં ભગવાન રામ સાથે જોડાયેલ અમુક તથ્યો નું વૈજ્ઞાની પ્રમાણ સાથે જાણકારી અહી પ્રસ્તુત છે .......
ભગવાન શ્રી રામ નું જીવન ચરિત્ર સૌ પ્રથમ મહર્ષિ વાલ્મિકીએ 'રામાયાણ' માં શ્રી રામનો અયોધ્યાના રાજા તરીકે રાજ્યાભિષેક થયા બાદ આલેખ્યું . મહર્ષિ વાલ્મીકી એક ઉચ્ચ કોટીના જ્યોતિષ શાસ્ત્રી હતા એમણે શ્રી રામના જીવન સાથે જોડાયેલ અનેકો મહત્વની ઘટનાઓ નું ગ્રહ નક્ષત્ર અને રાશિઓને આધારે કથાન કરેલું. કહેવાની જરૂર નથી કે એજ ગ્રહ દશા, નક્ષત્રો ની દિશા અને રાશિઓનો મેળ હજારો વર્ષો પછી પણ પાછો નથી જોવા મળતો . મહર્ષિ વાલ્મીકી દ્વારા વર્ણવાયેલ ભગવાન શ્રી રામ અંગેની આજ બધી માહિતીઓને "પ્લેનેટોરીયમ ગોલ્ડ" નામના સોફ્ટવેર માં પ્રેસિત કરાતા શ્રી રામનાં જીવન અંગે ની અંગ્રેજી તારીખોને જાની શકાઈ છે .
ઇન્ડિયન રેવેન્યુ સર્વિસના શ્રી પુષ્કર ભટનાગરે "ફોગ્વેર પબ્લીશીંગ USA" પાસેથી સૂર્ય અને ચંદ્ર ગ્રહણ, પૃથ્વીથી બીજા અન્ય ગ્રહોંની દિશા, દશા અને માપ જાણવા માટે ખગોળવિજ્ઞાનીઓ દ્વારા વપરાતા આ સોફ્ટવેરને મેળવી મહર્ષિ વાલ્મીકી દ્વારા આલેખાયેલ ભગવાન શ્રી રામ નાં જીવન સાથે ઘટેલ ઘટનાઓની તમામ ગ્રહ દશા, નક્ષત્રોની દિશા અને રાશીઓ ની માહિતી આમાં પ્રેસિત કરતા ખુબજ રોચક સંતોષકારક તથ્યો જેવા કે શ્રી રામના જન્મ થી લઇ 14 વર્ષ વનવાસ પછી અયોધ્યા પાછા આવ્યા સુધી જાણવા મળ્યા છે . શ્રી પુષ્કર ભટનાગરે એ સાથે સચોટ અને સંતોષકારક માહિતીઓ Rupa & Co દ્વારા પ્રકાશિત એમના પુસ્તક "Dating the Era of Lord Rama " આપેલ છે જેમાંથી થોડી માહિતીઓ અહી સાભાર લઈએ છીએ .
1) શ્રી રામ ની જન્મ તારીખ અને વર્ષ :- 10 જાન્યુઆરી 5114 BC સમય બપોરે 12 થી 1 ની વચ્ચે
2) શ્રી ભરત ની જન્મ તારીખ :- 11મી જાન્યુઆરી 5114 BC અડધી રાતે 4 વાગ્યાની આસપાસ
3) શ્રી રામ 14 વર્ષ નાં વનવાસ માટે નીકળ્યા :- 5મી જાનુઆરી 5089 BC (25 વર્ષ ની આયુ)
4) ખર અને દુષણ નામક રાક્ષસો નો વધ :- 7મી ઓક્ટોબર 5077 BC (એ દિવસે સૂર્ય ગ્રહણ અને અમાવાસ્યા હતી) જે પંચવટી થી જોઈ શકાતું હતું .
5) વાળી નો વધ :- 3 જી અપ્રિલ 5076 BC
6) શ્રી હનુમાનજી લંકા પહોંચ્યા :- 12 મી સપ્ટેમબર 5076 BC
7) શ્રી હનુમાનજી લંકા થી પાછા ફર્યા :- 14 મી સપ્ટેમબર 5076 BC
8) નલ સેતુ /રામ સેતુ નિર્માણ કાર્ય :- શરુ 15મી સપ્ટેમબર 5076 BC અને પૂર્ણ 19મી સપ્ટેમબર 5076 BC
9) સૈન્ય નું લંકા તરફ પ્રયાણ :- 20મી સપ્ટેમબર 5076 BC
10 રાવણ નાં કિલ્લા પાસે સૈન્ય પહોંચ્યું :- 12 મી ઓક્ટોબર 5076 BC
11) મેઘનાદનું મૃત્યુ :- 24 મી નવેમ્બર 5076 BC
12) રાવણ વધ :- 4 થી ડીસેમ્બર 5076 BC
13) શ્રી રામ અયોધ્યા પાછા આવ્યા :- 2 જી જાન્યુઆરી 5075 BC - તે દિવસે પણ ચૈત્ર સુદ નવમી હતી (તે દિવસે શ્રી રામ ની આયુ 39 વર્ષ હતી)
ભગવાન શ્રી રામચંદ્રજી 14 વર્ષની વનવાસ યાત્રા નું વિવરણ જુના ઉપલબ્ધ પ્રમાણો અને રામ અવતાર ની શોધ અને અનુસંધાન પ્રમાણે કુલ 195 સ્થાનો પર રામ અને સીતાજીના ઠોસ પ્રમાણો મળ્યા છે જેને 5 ભાગોમાં વર્ણિત કર્યા છે .
1. વનવાસનું પ્રથમ ચરણ ગંગા નો પટ્ટો :
સૌથી પહેલા રામ અયોધ્યાથી નીકળી તમસા નદી (ગૌરાઘાટ, ફૈજાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ) ને પાર કરી જે અયોધ્યાથી 20 કિમી દુર છે . ત્યાંથી તેઓ ગોમતી નદીને પાર કરી શ્રિંગવેરપુર (વર્તમાન સિંગરૌર, જીલ્લા ઇલાહાબાદ) પહોંચ્યા એ નિષાદરાજ ગુહ નો વિસ્તાર હતો જે કેવટ પ્રસંગ માટે વિખ્યાત છે જ્યાંથી ગંગા 2 કિમી દુર હતી અહીથીજ આર્ય સુમંતજીને શ્રી રામે પાછા મોકલ્યા હતા . ત્યારબાદ યમુનાં નદીને સંગમ પાસેથી પર કરી રામ ચિત્રકૂટમાં પ્રવેશ કરે છે . અહી આજે પણ વાલ્મીકી આશ્રમ, મંડવ્ય આશ્રમ, ભારત કૂપ વગેરે આજે પણ આ પ્રસંગોની ગાથા નું ગાન કરી રહ્યા છે . ભારત મિલાપ પછી રામ ચિત્રકૂટ છોડી શ્રી અત્રી મુનિના આશ્રમ સતના (મધ્યપ્રદેશ) પહોંચ્યા .
2. વનવાસ નું ચરણ દંડક વન (દંડકારણ્ય) :
ઘાઢ જંગલો અને વરસાદ વાલુ જીવન ને જીવતા રામ, સીતા અને લક્ષ્મણ સહીત સરભંગ અને સુતીક્ષણ મુનિના આશ્રમ માં પહોંચે છે . નર્મદા અને મહાનદી નાં પટમાં એમણે પોતાનું અધિક જીવન વિતાવ્યું , પન્ના, રાયપુર, બસ્તર અને જગદલપુર માં તમા જંગલો, ઝરણા, પહાડોને અને નદીઓને પાર કરી રામ અગસ્ત્ય મુનિના આશ્રમ નાશિક પહોંચે છે, જ્યાં એમને અગસ્ત્ય મુની, અગ્નિશાળા માં બનેલા અસ્ત્ર શાસ્ત્ર પ્રદાન કરે છે .
3. વનવાસનાં ત્રીજા ચરણ માં ગોદાવરી નો પટ્ટ :
અગસ્ત્ય મુનિને મળ્યા પછી રામ પંચવટી (પાંચ વાત વૃક્ષો થી ઘેરાયેલ ક્ષેત્ર) જે આજે પણ નાશિક માં ગોદાવરી નદીના તટ પર છે ત્યાં પોતાનું નિવાસ સ્થાન બનાવ્યું . આજ સ્થળ સુર્પણખા વિવાદ અને ખર દુષણ સાથે યુદ્ધ થયા હતા . નાશિક ક્ષેત્રમાં જ્યાં મારીચ ને માર્યો હતો, સાથે મૃગવ્યાધેશ્વર અને બાણેશ્વર જેવા ઘણા અવશેષો છે . અહીથીજ સીતાજીનું અપહરણ થયું હતું, સાથેજ સીતા સરોવર, રામ કુંડ અને ત્ર્યમ્બકેશ્વર સાથે જટાયુ નું મૃત્યુ સર્વતીર્થ નામક સ્થાને થયું હતું જે ઇગતપુરી નાશિક તાલુકાનાં તાકીદ ગામે મૌજુદ છે જે નાશિક થી 56 કિમી દુર આવેલ છે જે આજે પણ સચવાયેલ છે . આ સ્થાનને સર્વસ્થાન એટલા માટે કહેવાયું કે કારણ અહીજ મરણાસન્ન જટાયુએ જણાવ્યું હતું કે રામના પિતા દશારથ્જીનું મૃત્યુ થઇ ચુક્યું છે અને રામે અહી જટાયુ ના અગ્નિસંસ્કાર કરી પિતા અને જટાયુનું શ્રાદ્ધ તર્પણ કર્યું હતું .
4. વનવાસ નું ચારથ ચરણ તુંગભદ્રા અને કાવેરી નો પત્તો :
સીતા ની શોધમાં રામ અને લક્ષ્મણ જટાયુ અને કબંધ ને મળી ઋષ્યમુક પર્વત તરફ આગળ વધ્યા , રસ્તામાં પમ્પા સરોવર ની પાસે શબરી ની મુલાકાત થઇ અને નવધા ભક્તિથી શબરીને મુક્તિ મળી . જે આજે બેલગામ નાં સુરેવન વિસ્તારમાં છે અને આજે પણ અહીઅહીના બોરના કાંટાળા વૃક્ષો માટે વિખ્યાત છે . ચંદન નાં જંગલો ને પાર કરી રામ ઋષ્યમુક ની તરફ આગળ વધતા હનુમાન અને સુગ્રીવને મળ્યા, સીતા નાં આભુષણ પ્રાપ્ત થયા અને બાલીનો વધ થયો ... આ સ્થાન આજે પણ કર્ણાટક ના બેલ્લારી નાં હમ્પીમાં સ્થિત છે .
5. વનવાસનું પાંચમું ચરણ સમુદ્ર નો પટ્ટ :
કાવેરી નદીને કિનારે ચાલતા, ચંદનના વાનોને પાર કરતા કોડડીકરાઈ પહોંચ્યા ત્યાંથી પાછા રામેશ્વરમ પુલના નિર્માણ હેતુ ફર્યા . જેના દરેક પ્રમાણ છેદુકારાઈ માં ઉપલબ્ધ છે . ઉતમ શિલ્પકાર નળ દ્વારા સાગર તટ નું ત્રણ દિવસ સુધી અન્વેષણ અને શોધ કર્યા પછી રામે કોડડીકરાઈ અને છેદુકારાઈ ને છોડી ફરી રામેશ્વરમ ખાતે મુખ્યત્વે ધનુષકોટીમાં પુલ નિર્માણ નું કાર્ય શરુ કર્યું જે પાંચ દિવસમાં પૂર્ણ કરાયું હતું .
--- શ્રી રાહુલ પંડ્યા
ભગવાન શ્રી રામ નું જીવન ચરિત્ર સૌ પ્રથમ મહર્ષિ વાલ્મિકીએ 'રામાયાણ' માં શ્રી રામનો અયોધ્યાના રાજા તરીકે રાજ્યાભિષેક થયા બાદ આલેખ્યું . મહર્ષિ વાલ્મીકી એક ઉચ્ચ કોટીના જ્યોતિષ શાસ્ત્રી હતા એમણે શ્રી રામના જીવન સાથે જોડાયેલ અનેકો મહત્વની ઘટનાઓ નું ગ્રહ નક્ષત્ર અને રાશિઓને આધારે કથાન કરેલું. કહેવાની જરૂર નથી કે એજ ગ્રહ દશા, નક્ષત્રો ની દિશા અને રાશિઓનો મેળ હજારો વર્ષો પછી પણ પાછો નથી જોવા મળતો . મહર્ષિ વાલ્મીકી દ્વારા વર્ણવાયેલ ભગવાન શ્રી રામ અંગેની આજ બધી માહિતીઓને "પ્લેનેટોરીયમ ગોલ્ડ" નામના સોફ્ટવેર માં પ્રેસિત કરાતા શ્રી રામનાં જીવન અંગે ની અંગ્રેજી તારીખોને જાની શકાઈ છે .
ઇન્ડિયન રેવેન્યુ સર્વિસના શ્રી પુષ્કર ભટનાગરે "ફોગ્વેર પબ્લીશીંગ USA" પાસેથી સૂર્ય અને ચંદ્ર ગ્રહણ, પૃથ્વીથી બીજા અન્ય ગ્રહોંની દિશા, દશા અને માપ જાણવા માટે ખગોળવિજ્ઞાનીઓ દ્વારા વપરાતા આ સોફ્ટવેરને મેળવી મહર્ષિ વાલ્મીકી દ્વારા આલેખાયેલ ભગવાન શ્રી રામ નાં જીવન સાથે ઘટેલ ઘટનાઓની તમામ ગ્રહ દશા, નક્ષત્રોની દિશા અને રાશીઓ ની માહિતી આમાં પ્રેસિત કરતા ખુબજ રોચક સંતોષકારક તથ્યો જેવા કે શ્રી રામના જન્મ થી લઇ 14 વર્ષ વનવાસ પછી અયોધ્યા પાછા આવ્યા સુધી જાણવા મળ્યા છે . શ્રી પુષ્કર ભટનાગરે એ સાથે સચોટ અને સંતોષકારક માહિતીઓ Rupa & Co દ્વારા પ્રકાશિત એમના પુસ્તક "Dating the Era of Lord Rama " આપેલ છે જેમાંથી થોડી માહિતીઓ અહી સાભાર લઈએ છીએ .
1) શ્રી રામ ની જન્મ તારીખ અને વર્ષ :- 10 જાન્યુઆરી 5114 BC સમય બપોરે 12 થી 1 ની વચ્ચે
2) શ્રી ભરત ની જન્મ તારીખ :- 11મી જાન્યુઆરી 5114 BC અડધી રાતે 4 વાગ્યાની આસપાસ
3) શ્રી રામ 14 વર્ષ નાં વનવાસ માટે નીકળ્યા :- 5મી જાનુઆરી 5089 BC (25 વર્ષ ની આયુ)
4) ખર અને દુષણ નામક રાક્ષસો નો વધ :- 7મી ઓક્ટોબર 5077 BC (એ દિવસે સૂર્ય ગ્રહણ અને અમાવાસ્યા હતી) જે પંચવટી થી જોઈ શકાતું હતું .
5) વાળી નો વધ :- 3 જી અપ્રિલ 5076 BC
6) શ્રી હનુમાનજી લંકા પહોંચ્યા :- 12 મી સપ્ટેમબર 5076 BC
7) શ્રી હનુમાનજી લંકા થી પાછા ફર્યા :- 14 મી સપ્ટેમબર 5076 BC
8) નલ સેતુ /રામ સેતુ નિર્માણ કાર્ય :- શરુ 15મી સપ્ટેમબર 5076 BC અને પૂર્ણ 19મી સપ્ટેમબર 5076 BC
9) સૈન્ય નું લંકા તરફ પ્રયાણ :- 20મી સપ્ટેમબર 5076 BC
10 રાવણ નાં કિલ્લા પાસે સૈન્ય પહોંચ્યું :- 12 મી ઓક્ટોબર 5076 BC
11) મેઘનાદનું મૃત્યુ :- 24 મી નવેમ્બર 5076 BC
12) રાવણ વધ :- 4 થી ડીસેમ્બર 5076 BC
13) શ્રી રામ અયોધ્યા પાછા આવ્યા :- 2 જી જાન્યુઆરી 5075 BC - તે દિવસે પણ ચૈત્ર સુદ નવમી હતી (તે દિવસે શ્રી રામ ની આયુ 39 વર્ષ હતી)
ભગવાન શ્રી રામચંદ્રજી 14 વર્ષની વનવાસ યાત્રા નું વિવરણ જુના ઉપલબ્ધ પ્રમાણો અને રામ અવતાર ની શોધ અને અનુસંધાન પ્રમાણે કુલ 195 સ્થાનો પર રામ અને સીતાજીના ઠોસ પ્રમાણો મળ્યા છે જેને 5 ભાગોમાં વર્ણિત કર્યા છે .
1. વનવાસનું પ્રથમ ચરણ ગંગા નો પટ્ટો :
સૌથી પહેલા રામ અયોધ્યાથી નીકળી તમસા નદી (ગૌરાઘાટ, ફૈજાબાદ, ઉત્તર પ્રદેશ) ને પાર કરી જે અયોધ્યાથી 20 કિમી દુર છે . ત્યાંથી તેઓ ગોમતી નદીને પાર કરી શ્રિંગવેરપુર (વર્તમાન સિંગરૌર, જીલ્લા ઇલાહાબાદ) પહોંચ્યા એ નિષાદરાજ ગુહ નો વિસ્તાર હતો જે કેવટ પ્રસંગ માટે વિખ્યાત છે જ્યાંથી ગંગા 2 કિમી દુર હતી અહીથીજ આર્ય સુમંતજીને શ્રી રામે પાછા મોકલ્યા હતા . ત્યારબાદ યમુનાં નદીને સંગમ પાસેથી પર કરી રામ ચિત્રકૂટમાં પ્રવેશ કરે છે . અહી આજે પણ વાલ્મીકી આશ્રમ, મંડવ્ય આશ્રમ, ભારત કૂપ વગેરે આજે પણ આ પ્રસંગોની ગાથા નું ગાન કરી રહ્યા છે . ભારત મિલાપ પછી રામ ચિત્રકૂટ છોડી શ્રી અત્રી મુનિના આશ્રમ સતના (મધ્યપ્રદેશ) પહોંચ્યા .
2. વનવાસ નું ચરણ દંડક વન (દંડકારણ્ય) :
ઘાઢ જંગલો અને વરસાદ વાલુ જીવન ને જીવતા રામ, સીતા અને લક્ષ્મણ સહીત સરભંગ અને સુતીક્ષણ મુનિના આશ્રમ માં પહોંચે છે . નર્મદા અને મહાનદી નાં પટમાં એમણે પોતાનું અધિક જીવન વિતાવ્યું , પન્ના, રાયપુર, બસ્તર અને જગદલપુર માં તમા જંગલો, ઝરણા, પહાડોને અને નદીઓને પાર કરી રામ અગસ્ત્ય મુનિના આશ્રમ નાશિક પહોંચે છે, જ્યાં એમને અગસ્ત્ય મુની, અગ્નિશાળા માં બનેલા અસ્ત્ર શાસ્ત્ર પ્રદાન કરે છે .
3. વનવાસનાં ત્રીજા ચરણ માં ગોદાવરી નો પટ્ટ :
અગસ્ત્ય મુનિને મળ્યા પછી રામ પંચવટી (પાંચ વાત વૃક્ષો થી ઘેરાયેલ ક્ષેત્ર) જે આજે પણ નાશિક માં ગોદાવરી નદીના તટ પર છે ત્યાં પોતાનું નિવાસ સ્થાન બનાવ્યું . આજ સ્થળ સુર્પણખા વિવાદ અને ખર દુષણ સાથે યુદ્ધ થયા હતા . નાશિક ક્ષેત્રમાં જ્યાં મારીચ ને માર્યો હતો, સાથે મૃગવ્યાધેશ્વર અને બાણેશ્વર જેવા ઘણા અવશેષો છે . અહીથીજ સીતાજીનું અપહરણ થયું હતું, સાથેજ સીતા સરોવર, રામ કુંડ અને ત્ર્યમ્બકેશ્વર સાથે જટાયુ નું મૃત્યુ સર્વતીર્થ નામક સ્થાને થયું હતું જે ઇગતપુરી નાશિક તાલુકાનાં તાકીદ ગામે મૌજુદ છે જે નાશિક થી 56 કિમી દુર આવેલ છે જે આજે પણ સચવાયેલ છે . આ સ્થાનને સર્વસ્થાન એટલા માટે કહેવાયું કે કારણ અહીજ મરણાસન્ન જટાયુએ જણાવ્યું હતું કે રામના પિતા દશારથ્જીનું મૃત્યુ થઇ ચુક્યું છે અને રામે અહી જટાયુ ના અગ્નિસંસ્કાર કરી પિતા અને જટાયુનું શ્રાદ્ધ તર્પણ કર્યું હતું .
4. વનવાસ નું ચારથ ચરણ તુંગભદ્રા અને કાવેરી નો પત્તો :
સીતા ની શોધમાં રામ અને લક્ષ્મણ જટાયુ અને કબંધ ને મળી ઋષ્યમુક પર્વત તરફ આગળ વધ્યા , રસ્તામાં પમ્પા સરોવર ની પાસે શબરી ની મુલાકાત થઇ અને નવધા ભક્તિથી શબરીને મુક્તિ મળી . જે આજે બેલગામ નાં સુરેવન વિસ્તારમાં છે અને આજે પણ અહીઅહીના બોરના કાંટાળા વૃક્ષો માટે વિખ્યાત છે . ચંદન નાં જંગલો ને પાર કરી રામ ઋષ્યમુક ની તરફ આગળ વધતા હનુમાન અને સુગ્રીવને મળ્યા, સીતા નાં આભુષણ પ્રાપ્ત થયા અને બાલીનો વધ થયો ... આ સ્થાન આજે પણ કર્ણાટક ના બેલ્લારી નાં હમ્પીમાં સ્થિત છે .
5. વનવાસનું પાંચમું ચરણ સમુદ્ર નો પટ્ટ :
કાવેરી નદીને કિનારે ચાલતા, ચંદનના વાનોને પાર કરતા કોડડીકરાઈ પહોંચ્યા ત્યાંથી પાછા રામેશ્વરમ પુલના નિર્માણ હેતુ ફર્યા . જેના દરેક પ્રમાણ છેદુકારાઈ માં ઉપલબ્ધ છે . ઉતમ શિલ્પકાર નળ દ્વારા સાગર તટ નું ત્રણ દિવસ સુધી અન્વેષણ અને શોધ કર્યા પછી રામે કોડડીકરાઈ અને છેદુકારાઈ ને છોડી ફરી રામેશ્વરમ ખાતે મુખ્યત્વે ધનુષકોટીમાં પુલ નિર્માણ નું કાર્ય શરુ કર્યું જે પાંચ દિવસમાં પૂર્ણ કરાયું હતું .
--- શ્રી રાહુલ પંડ્યા
Sunday, April 14, 2013
જ્વાલા માતા
જ્વાલા માતાના મંદિરમાં વાતાવરણ કેવું પણ હોય, વિના તેલ, વિના જ્યોત જ્વાલા સલાગતીજ રહે છે. આજ જ્વાલાની અહી પૂજા થાય છે. આ મંદિરમાં નવ દેવીઓ જ્વાલા રૂપે હંમેશા નજરે ચઢે છે.મંદિર પાસે ગોરખ ડબ્બી છે, જ્યાં એક કુંડ માં પાણી ઉકળતું હોય એવું લાગે, પણ અડવાથી એ પાણી બિલકુલ ઠંડુ હોય છે. નવરાત્ર દરમિયાન આ મંદિરમાં શ્રધ્ધાળુઓ ની એટલી ભીડ ઝામે કે મંદિરમાં પ્રવેશ કરવા માટે લોકોએ કલાકો ઉભા રહેવું પડે. જ્વાલાદેવીમાં માં શક્તિ ની નવ જ્વાળાઓ પ્રજ્વલિત છે. કહેવાય છે કે આ નવ જ્વાળાઓ નવ દેવીઓ મહાકાલી, અન્નપૂર્ણા, ચાંદી, હિંગલાજ, વિન્ધ્યાવાસીની, મહાલક્ષ્મી, સરસ્વતી, અંબિકા અને અંજી દેવી નાં રૂપો છે.
कहा जाता है कि 1905 में कांगड़ा शहर में जबरदस्त भूकंप आया था, जिसमें
पूरा शहर तबाह हो गया था, लेकिन इस मंदिर को एक खरोंच तक नहीं आई थी।
ज्वालादेवी मंदिर के संबंध में एक कथा काफी प्रचलित है। ध्यानुभक्त माता
जोतावाली का परम भक्त था। एक बार देवी के दर्शन के लिए वह अपने गांववासियों
के साथ ज्वालादेवी के दर्शन के लिए निकला। सभी दिल्ली से गुजर रहे थे। तभी
मुगल बादशाह अकबर के सिपाहियों ने उन्हें रोक लिया और अकबर के दरबार में
उन्हें पेश किया गया। अकबर ने उनसे पूछा कि वो कहां जा रहे है तो ध्यानु ने
बताया कि वो सभी माता ज्योतावाली के दर्शन के लिए जा रहे हैं। इस पर अकबर
ने कहां तेरी मां में क्या शक्ति है। ध्यानु ने बताया कि वो सारे संसार की
रक्षा करती हैं। इस पर अकबर ने ध्यानु के घोड़े का सिर कटवा दिया और कहा कि
अगर तेरी मां में शक्ति है तो घोड़े के सिर को जोड़ कर उसे जीवित कर दें।
ध्यानु ने माता की स्तुति की और अपना सिर काट कर माता को भेंट के रूप में
प्रदान किया। माता की शक्ति से घोड़े का सिर जुड़ गया।
माना जाता है कि
कभी बादशाह अकबर ने इस ज्योति को बुझाने का प्रयास किया था, पर वो असफल
रहा था। मां की महिमा को देख वह भी नतमस्तक हुआ और माता को सोने का छत्र
चढ़ाया। लेकिन अकबर के मन में यह अभिमान हो गया कि वो सोने का छत्र चढ़ा
रहा है। इस पर माता ने उसके हाथ से छत्र को गिरवा दिया और उसे एक अजीब धातु
का बना दिया। यह धातु क्या है, यह आज भी रहस्य बना हुआ है। यह छत्र आज भी
मंदिर में मौजूद है।
इस प्रकार अकबर को देवी की शक्ति का अहसास हुआ।
Saturday, April 13, 2013
ગુરુકુળ શિક્ષણ પદ્ધતિ
આઓ જાણીએ ગુરુકુળ શિક્ષણ પદ્ધતિ માં કઈ પ્રકારે શિક્ષા આપવામાં આવે છે. આજ સુધી આપણે અનેક વાર ભારત ની પ્રાચીન શિક્ષણ પદ્ધતિ ગુરુકુળ વિષે સાંભળ્યું હશે. આ શિક્ષણ પ્રણાલી માં ગુરુના ઘરે જઈ શિક્ષા પ્રાપ્ત કરાવી, એટલોજ અર્થ આપ સૌને ખબર છે. ગુરુકુળ ખરેખર શું છે, ત્યાની દિનચર્યા, અધ્યયન પદ્ધતિ કેવી હોય છે, વગેરે જાન થવા માટે ઉદાહરણ રૂપે એક ગુરુકુળ પદ્ધતિની જાણકારી અહી આપીએ છીએ. ગુરુકુળ શિક્ષણ પદ્ધતિ દ્વારાજ શ્રી રામ, શ્રી કૃષ્ણ જેવા આદર્શ પુરુષ થાય છે. આજ કારણે એની ઉપયોગીતા અનન્ય સાધારણ જ છે.
દિનચર્યા
ગુરુકુળની દિનચર્યામાં સખત અનુશાસન હોય છે.
૧. પ્રાતઃ (વહેલા સવારે) ૫ વાગે પ્રાર્થના, ગંગાસ્નાન, સૂર્યનમસ્કાર, યોગાસન, ગાયત્રી મંત્ર નો જપ વગેરે કાર્યો થાય છે.
૨. ત્યાર પછી ૧૧:૩૦ વાગ્યા સુધી પાઠ થાય છે.
૩. ત્યારબાદ ભિક્ષા માંગવી, બ્રહ્મચર્ય વ્રત નું એક અનિવાર્ય ભાગ છે ભિક્ષાટન.
૪. પછી ૧ કલાક આરામ કર્યા બાદ પુનઃ પથ થાય છે.
૫. સુર્યાસ્ત ને દસ - પંદર મિનીટ પહેલા અધ્યયન બંધ થાય છે.
Thursday, April 11, 2013
નવરાત્ર નું વૈજ્ઞાનિક અને આધ્યાત્મિક રહસ્ય ...........
નવરાત્ર નું વૈજ્ઞાનિક અને આધ્યાત્મિક રહસ્ય ...........
નવરાત્ર શબ્દ થી નવ અહોરાત્ર (વિશેષ રાત્રીઓ) નો ખ્યાલ આવે છે . આ સમય શક્તિનાં નવ રૂપો ની ઉપાસના કરવામાં આવે છે . 'રાત્રી' શબ્દ સિદ્ધિ નું પ્રતિક છે .
ભારત નાં પ્રાચીન ઋષિ મુનીઓ એ રાત્રી ને દિવસ ની અપેક્ષા વધારે મહત્વ આપ્યું છે, માટે દિવાળી, હોળી, શિવરાત્રી અને નવરાત્ર વગેરે ઉત્સવો ને રાતે જ મનાવવાની પરંપરા છે . જો રાત્રી નું કોઈ વિશેષ રહસ્ય ન હોત તો, તો આવા ઉત્સવો ને રાત્રી કહીને નહિ અને દિવસ કહીનેજ બોલાતે . પણ નવરાત્ર નાં દિવસો, નવદિવસ નથી કહેવાતા .
મનીષીઓએ વર્ષમાં બે વાર નવરાત્ર નું વિધાન કર્યું છે . વિક્રમ સંવત નો પહેલો દિવસ એટલે ચૈત્ર શુક્લ ની પ્રતિપદા (એકમ) પહેલી તિથી થી નવ દિવસ એટલે નવમી સુધી . એજ રીતે બરાબર નવ માસ પછી આસો શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા થી મહાનાવામી અર્થાત વિજયાદસમી નાં એક દિવસ પહેલા સુધી . પણ સિદ્ધિ અને સાધના ની દ્રષ્ટીએ શારદીય નવરાત્ર ને વધુ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવ્યા છે . આ નવરાત્ર માં લોકો પોતાની આધ્યાત્મિક અને માનસિક શક્તિ સંચય કરવા માટે અનેક પ્રકારે વ્રત, સંયમ, નિયમ, યજ્ઞ, ભજન, પૂજન, યોગ સાધના વગેરે કરે છે . અમુક સાધક આ નવરાત્રીઓમાં આખી રાત પદ્માસન કે સિદ્ધાસન માં બેસી આંતરિક ત્રાટક કે બીજ મંત્રો નાં જપ દ્વારા વિશેષ સિધ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરવા નો પ્રયાસ કરે છે .
નવરાત્રમાં શક્તિ ની 51 પીઠો પર ભક્તો નો સમુદાય ઘણા ઉત્સાહ થી શક્તિ ની ઉપાસના માટે ભેગા થાય છે . જે ઉપાસક આ શક્તિ પીઠો પર નથી પહોંચી શકતા તેઓ પોતાના નિવાસ સ્થળો પરજ શક્તિ નું આહ્વાન કરે છે .
આજકાલ લગભગ બધા ઉપાસક શક્તિ પૂજા રાત્રીએ નહિ, પુરોહિતને/પુજારીને/ મહારાજને દિવસેજ બોલાવીને કરી લે છે . સામાન્ય ભક્તજ નહિ, પંડિત અને સાધુ-મહાત્મા પણ હવે નાવારાત્રોમાં આખી રાત જાગવા નથી માંગતા . કોઈ પણ આળસને ત્યાગવા નથી માંગતા . ઘણા ઓછા ઉપાસક આળસને ત્યાગી અયાત આત્મશક્તિ, માનસિક શક્તિ અને યૌગિક શક્તિની પ્રાપ્તિ માટે રાત્રિ નાં સમયનો ઉપયોગ કરાતા જોવામાં આવ્યા છે .મનીષીઓએ રાત્રી નાં મહત્વ ને અત્યંત સૂક્ષ્મતા સાથે વૈજ્ઞાનિક પરિપ્રેક્ષ્ય માં સમજવા અને સમજાવવા નો પ્રયત્ન કર્યો . રાત્રે પ્રકૃતિમાં ઘણા બધા અવરોધ ખતમ થઇ જાય છે . આધુનિક વિજ્ઞાન પણ આ વાત સાથે સહમત છે . આપના ઋષિ-મુનીઓ આજથી કેટલાય હજારો વર્ષો પહેલા પ્રકૃતિ નાં આ વૈજ્ઞાનિક રહસ્યોને જાની ચુક્યા હતા .
દિવસે તમે કોઈ ને બુમ મારશો તો એ દુર સુધી નહિ જાય, પણ રાત્રે એ બુમ મારવામાં આવે તો એ ઘણી દુર સુધી જાય છે . એની પાછળ દિવસનો કોલાહલ ઉપરાંત એક વૈજ્ઞાનિક તથ્ય એ પણ છે કે દિવસે સૂર્ય નાં કિરણો અવાજ નાં તરંગો અને રેડીઓ તરંગો ને આગળ વધવા થી રોકી દે છે . રેડીઓ આ વાતનું જીવતું જાગતું ઉદાહરણ છે . ઓછી શક્તિ નાં રેડીઓ સ્ટેશનોને દિવસે પકડવા અર્થાત સાંભળવા મુશ્કેલ હોય છે, જ્યારે સુર્યાસ્ત પછી નાના માં નાના રેડીઓ સ્ટેશન પણ આરામથી સાંભળી શકાય છે .
વૈજ્ઞાનિક સિધ્ધાંત એ છે કે સૂર્ય નાં કિરણો દિવસે રેડીઓ તરંગો ને જે રીતે રોકે છે, એજ રીતે મંત્ર જાપ ના વિચાર તરંગોમાં પણ દિવસે અડચણ પડે છે . માટે ઋષિ-મુનિઓએ રાત્રીને દિવસ કરતા અધિક મહત્વ આપ્યું છે . મંદિરોમાં ઘંટ અને શંખ નો અવાજ કે કંપન થી દુર દુર સુધી વાતાવરણ કીતાનુઓ થી રહિત થઇ જાય છે . આ રાત્રી નું વિજ્ઞાનિક રહસ્ય છે . જે આ વૈજ્ઞાનિક મહત્વ/ તથ્યને ધ્યાન માં રાખી રાત્રિઓમાં સંકલ્પ અને ઉચ્ચ અવધારણા ની સાથે પોતાના શક્તિશાળી વિચાર તરંગો ને વાયુંમાંન્દાલ્માં મોકલે છે, એમની કાર્યસિદ્ધિ એટલે મનોકામના સિદ્ધિ, એમનો શુભ સંકલ્પ પ્રમાણે ઉચિત સમય અને અને બરાબર વિધિ પ્રમાણે કરવાથી અવશ્ય થાય છે .
જય ભવાની માં ----
नवरात्र का वैज्ञानिक और आध्यात्मिक रहस्य.........
नवरात्र शब्द से नव अहोरात्रों (विशेष रात्रियां) का बोध होता है। इस समय शक्ति के नव रूपों की उपासना की जाती है। 'रात्रि' शब्द सिद्धि का प्रतीक है।
भारत के प्राचीन ऋषियों-मुनियों ने रात्रि को दिन की अपेक्षा अधिक महत्व दिया है, इसलिए दीपावली, होलिका, शिवरात्रि और नवरात्र आदि उत्सवों को रात में ही मनाने की परंपरा है। यदि रात्रि का कोई विशेष रहस्य न होता,... तो ऐसे उत्सवों को रात्रि न कह कर दिन ही कहा जाता। लेकिन नवरात्र के दिन, नवदिन नहीं कहे जाते।
मनीषियों ने वर्ष में दो बार नवरात्रों का विधान बनाया है। विक्रम संवत के पहले दिन अर्थात चैत्र मास शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा (पहली तिथि) से नौ दिन अर्थात नवमी तक। और इसी प्रकार ठीक छह मास बाद आश्विन मास शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा से महानवमी अर्थात विजयादशमी के एक दिन पूर्व तक। परंतु सिद्धि और साधना की दृष्टि से शारदीय नवरात्रों को ज्यादा महत्वपूर्ण माना गया है।इन नवरात्रों में लोग अपनी आध्यात्मिक और मानसिक शक्ति संचय करने के लिए अनेक प्रकार के व्रत, संयम, नियम, यज्ञ, भजन, पूजन, योग साधना आदि करते हैं। कुछ साधक इन रात्रियों में पूरी रात पद्मासन या सिद्धासन में बैठकर आंतरिक त्राटक या बीज मंत्रों के जाप द्वारा विशेष सिद्धियां प्राप्त करने का प्रयास करते हैं।
नवरात्रों में शक्ति के 51 पीठों पर भक्तों का समुदाय बड़े उत्साह से शक्ति की उपासना के लिए एकत्रित होता है। जो उपासक इन शक्ति पीठों पर नहीं पहुंच पाते, वे अपने निवास स्थल पर ही शक्ति का आह्वान करते हैं।
आजकल अधिकांश उपासक शक्ति पूजा रात्रि में नहीं, पुरोहित को दिन में ही बुलाकर संपन्न करा देते हैं। सामान्य भक्त ही नहीं, पंडित और साधु-महात्मा भी अब नवरात्रों में पूरी रात जागना नहीं चाहते। न कोई आलस्य को त्यागना चाहता है। बहुत कम उपासक आलस्य को त्याग कर आत्मशक्ति, मानसिक शक्ति और यौगिक शक्ति की प्राप्ति के लिए रात्रि के समय का उपयोग करते देखे जाते हैं।मनीषियों ने रात्रि के महत्व को अत्यंत सूक्ष्मता के साथ वैज्ञानिक परिप्रेक्ष्य में समझने और समझाने का प्रयत्न किया। रात्रि में प्रकृति के बहुत सारे अवरोध खत्म हो जाते हैं। आधुनिक विज्ञान भी इस बात से सहमत है। हमारे ऋषि - मुनि आज से कितने ही हजारों वर्ष पूर्व ही प्रकृति के इन वैज्ञानिक रहस्यों को जान चुके थे।
दिन में आवाज दी जाए तो वह दूर तक नहीं जाएगी , किंतु रात्रि को आवाज दी जाए तो वह बहुत दूर तक जाती है। इसके पीछे दिन के कोलाहल के अलावा एक वैज्ञानिक तथ्य यह भी है कि दिन में सूर्य की किरणें आवाज की तरंगों और रेडियो तरंगों को आगे बढ़ने से रोक देती हैं। रेडियो इस बात का जीता - जागता उदाहरण है। कम शक्ति के रेडियो स्टेशनों को दिन में पकड़ना अर्थात सुनना मुश्किल होता है , जबकि सूर्यास्त के बाद छोटे से छोटा रेडियो स्टेशन भी आसानी से सुना जा सकता है।
वैज्ञानिक सिद्धांत यह है कि सूर्य की किरणें दिन के समय रेडियो तरंगों को जिस प्रकार रोकती हैं , उसी प्रकार मंत्र जाप की विचार तरंगों में भी दिन के समय रुकावट पड़ती है। इसीलिए ऋषि - मुनियों ने रात्रि का महत्व दिन की अपेक्षा बहुत अधिक बताया है। मंदिरों में घंटे और शंख की आवाज के कंपन से दूर - दूर तक वातावरण कीटाणुओं से रहित हो जाता है। यह रात्रि का वैज्ञानिक रहस्य है। जो इस वैज्ञानिक तथ्य को ध्यान में रखते हुए रात्रियों में संकल्प और उच्च अवधारणा के साथ अपने शक्तिशाली विचार तरंगों को वायुमंडल में भेजते हैं , उनकी कार्यसिद्धि अर्थात मनोकामना सिद्धि , उनके शुभ संकल्प के अनुसार उचित समय और ठीक विधि के अनुसार करने पर अवश्य होती है।
जय माँ भवानी...
નવરાત્ર શબ્દ થી નવ અહોરાત્ર (વિશેષ રાત્રીઓ) નો ખ્યાલ આવે છે . આ સમય શક્તિનાં નવ રૂપો ની ઉપાસના કરવામાં આવે છે . 'રાત્રી' શબ્દ સિદ્ધિ નું પ્રતિક છે .
ભારત નાં પ્રાચીન ઋષિ મુનીઓ એ રાત્રી ને દિવસ ની અપેક્ષા વધારે મહત્વ આપ્યું છે, માટે દિવાળી, હોળી, શિવરાત્રી અને નવરાત્ર વગેરે ઉત્સવો ને રાતે જ મનાવવાની પરંપરા છે . જો રાત્રી નું કોઈ વિશેષ રહસ્ય ન હોત તો, તો આવા ઉત્સવો ને રાત્રી કહીને નહિ અને દિવસ કહીનેજ બોલાતે . પણ નવરાત્ર નાં દિવસો, નવદિવસ નથી કહેવાતા .
મનીષીઓએ વર્ષમાં બે વાર નવરાત્ર નું વિધાન કર્યું છે . વિક્રમ સંવત નો પહેલો દિવસ એટલે ચૈત્ર શુક્લ ની પ્રતિપદા (એકમ) પહેલી તિથી થી નવ દિવસ એટલે નવમી સુધી . એજ રીતે બરાબર નવ માસ પછી આસો શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા થી મહાનાવામી અર્થાત વિજયાદસમી નાં એક દિવસ પહેલા સુધી . પણ સિદ્ધિ અને સાધના ની દ્રષ્ટીએ શારદીય નવરાત્ર ને વધુ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવ્યા છે . આ નવરાત્ર માં લોકો પોતાની આધ્યાત્મિક અને માનસિક શક્તિ સંચય કરવા માટે અનેક પ્રકારે વ્રત, સંયમ, નિયમ, યજ્ઞ, ભજન, પૂજન, યોગ સાધના વગેરે કરે છે . અમુક સાધક આ નવરાત્રીઓમાં આખી રાત પદ્માસન કે સિદ્ધાસન માં બેસી આંતરિક ત્રાટક કે બીજ મંત્રો નાં જપ દ્વારા વિશેષ સિધ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરવા નો પ્રયાસ કરે છે .
નવરાત્રમાં શક્તિ ની 51 પીઠો પર ભક્તો નો સમુદાય ઘણા ઉત્સાહ થી શક્તિ ની ઉપાસના માટે ભેગા થાય છે . જે ઉપાસક આ શક્તિ પીઠો પર નથી પહોંચી શકતા તેઓ પોતાના નિવાસ સ્થળો પરજ શક્તિ નું આહ્વાન કરે છે .
આજકાલ લગભગ બધા ઉપાસક શક્તિ પૂજા રાત્રીએ નહિ, પુરોહિતને/પુજારીને/ મહારાજને દિવસેજ બોલાવીને કરી લે છે . સામાન્ય ભક્તજ નહિ, પંડિત અને સાધુ-મહાત્મા પણ હવે નાવારાત્રોમાં આખી રાત જાગવા નથી માંગતા . કોઈ પણ આળસને ત્યાગવા નથી માંગતા . ઘણા ઓછા ઉપાસક આળસને ત્યાગી અયાત આત્મશક્તિ, માનસિક શક્તિ અને યૌગિક શક્તિની પ્રાપ્તિ માટે રાત્રિ નાં સમયનો ઉપયોગ કરાતા જોવામાં આવ્યા છે .મનીષીઓએ રાત્રી નાં મહત્વ ને અત્યંત સૂક્ષ્મતા સાથે વૈજ્ઞાનિક પરિપ્રેક્ષ્ય માં સમજવા અને સમજાવવા નો પ્રયત્ન કર્યો . રાત્રે પ્રકૃતિમાં ઘણા બધા અવરોધ ખતમ થઇ જાય છે . આધુનિક વિજ્ઞાન પણ આ વાત સાથે સહમત છે . આપના ઋષિ-મુનીઓ આજથી કેટલાય હજારો વર્ષો પહેલા પ્રકૃતિ નાં આ વૈજ્ઞાનિક રહસ્યોને જાની ચુક્યા હતા .
દિવસે તમે કોઈ ને બુમ મારશો તો એ દુર સુધી નહિ જાય, પણ રાત્રે એ બુમ મારવામાં આવે તો એ ઘણી દુર સુધી જાય છે . એની પાછળ દિવસનો કોલાહલ ઉપરાંત એક વૈજ્ઞાનિક તથ્ય એ પણ છે કે દિવસે સૂર્ય નાં કિરણો અવાજ નાં તરંગો અને રેડીઓ તરંગો ને આગળ વધવા થી રોકી દે છે . રેડીઓ આ વાતનું જીવતું જાગતું ઉદાહરણ છે . ઓછી શક્તિ નાં રેડીઓ સ્ટેશનોને દિવસે પકડવા અર્થાત સાંભળવા મુશ્કેલ હોય છે, જ્યારે સુર્યાસ્ત પછી નાના માં નાના રેડીઓ સ્ટેશન પણ આરામથી સાંભળી શકાય છે .
વૈજ્ઞાનિક સિધ્ધાંત એ છે કે સૂર્ય નાં કિરણો દિવસે રેડીઓ તરંગો ને જે રીતે રોકે છે, એજ રીતે મંત્ર જાપ ના વિચાર તરંગોમાં પણ દિવસે અડચણ પડે છે . માટે ઋષિ-મુનિઓએ રાત્રીને દિવસ કરતા અધિક મહત્વ આપ્યું છે . મંદિરોમાં ઘંટ અને શંખ નો અવાજ કે કંપન થી દુર દુર સુધી વાતાવરણ કીતાનુઓ થી રહિત થઇ જાય છે . આ રાત્રી નું વિજ્ઞાનિક રહસ્ય છે . જે આ વૈજ્ઞાનિક મહત્વ/ તથ્યને ધ્યાન માં રાખી રાત્રિઓમાં સંકલ્પ અને ઉચ્ચ અવધારણા ની સાથે પોતાના શક્તિશાળી વિચાર તરંગો ને વાયુંમાંન્દાલ્માં મોકલે છે, એમની કાર્યસિદ્ધિ એટલે મનોકામના સિદ્ધિ, એમનો શુભ સંકલ્પ પ્રમાણે ઉચિત સમય અને અને બરાબર વિધિ પ્રમાણે કરવાથી અવશ્ય થાય છે .
જય ભવાની માં ----
नवरात्र का वैज्ञानिक और आध्यात्मिक रहस्य.........
नवरात्र शब्द से नव अहोरात्रों (विशेष रात्रियां) का बोध होता है। इस समय शक्ति के नव रूपों की उपासना की जाती है। 'रात्रि' शब्द सिद्धि का प्रतीक है।
भारत के प्राचीन ऋषियों-मुनियों ने रात्रि को दिन की अपेक्षा अधिक महत्व दिया है, इसलिए दीपावली, होलिका, शिवरात्रि और नवरात्र आदि उत्सवों को रात में ही मनाने की परंपरा है। यदि रात्रि का कोई विशेष रहस्य न होता,... तो ऐसे उत्सवों को रात्रि न कह कर दिन ही कहा जाता। लेकिन नवरात्र के दिन, नवदिन नहीं कहे जाते।
मनीषियों ने वर्ष में दो बार नवरात्रों का विधान बनाया है। विक्रम संवत के पहले दिन अर्थात चैत्र मास शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा (पहली तिथि) से नौ दिन अर्थात नवमी तक। और इसी प्रकार ठीक छह मास बाद आश्विन मास शुक्ल पक्ष की प्रतिपदा से महानवमी अर्थात विजयादशमी के एक दिन पूर्व तक। परंतु सिद्धि और साधना की दृष्टि से शारदीय नवरात्रों को ज्यादा महत्वपूर्ण माना गया है।इन नवरात्रों में लोग अपनी आध्यात्मिक और मानसिक शक्ति संचय करने के लिए अनेक प्रकार के व्रत, संयम, नियम, यज्ञ, भजन, पूजन, योग साधना आदि करते हैं। कुछ साधक इन रात्रियों में पूरी रात पद्मासन या सिद्धासन में बैठकर आंतरिक त्राटक या बीज मंत्रों के जाप द्वारा विशेष सिद्धियां प्राप्त करने का प्रयास करते हैं।
नवरात्रों में शक्ति के 51 पीठों पर भक्तों का समुदाय बड़े उत्साह से शक्ति की उपासना के लिए एकत्रित होता है। जो उपासक इन शक्ति पीठों पर नहीं पहुंच पाते, वे अपने निवास स्थल पर ही शक्ति का आह्वान करते हैं।
आजकल अधिकांश उपासक शक्ति पूजा रात्रि में नहीं, पुरोहित को दिन में ही बुलाकर संपन्न करा देते हैं। सामान्य भक्त ही नहीं, पंडित और साधु-महात्मा भी अब नवरात्रों में पूरी रात जागना नहीं चाहते। न कोई आलस्य को त्यागना चाहता है। बहुत कम उपासक आलस्य को त्याग कर आत्मशक्ति, मानसिक शक्ति और यौगिक शक्ति की प्राप्ति के लिए रात्रि के समय का उपयोग करते देखे जाते हैं।मनीषियों ने रात्रि के महत्व को अत्यंत सूक्ष्मता के साथ वैज्ञानिक परिप्रेक्ष्य में समझने और समझाने का प्रयत्न किया। रात्रि में प्रकृति के बहुत सारे अवरोध खत्म हो जाते हैं। आधुनिक विज्ञान भी इस बात से सहमत है। हमारे ऋषि - मुनि आज से कितने ही हजारों वर्ष पूर्व ही प्रकृति के इन वैज्ञानिक रहस्यों को जान चुके थे।
दिन में आवाज दी जाए तो वह दूर तक नहीं जाएगी , किंतु रात्रि को आवाज दी जाए तो वह बहुत दूर तक जाती है। इसके पीछे दिन के कोलाहल के अलावा एक वैज्ञानिक तथ्य यह भी है कि दिन में सूर्य की किरणें आवाज की तरंगों और रेडियो तरंगों को आगे बढ़ने से रोक देती हैं। रेडियो इस बात का जीता - जागता उदाहरण है। कम शक्ति के रेडियो स्टेशनों को दिन में पकड़ना अर्थात सुनना मुश्किल होता है , जबकि सूर्यास्त के बाद छोटे से छोटा रेडियो स्टेशन भी आसानी से सुना जा सकता है।
वैज्ञानिक सिद्धांत यह है कि सूर्य की किरणें दिन के समय रेडियो तरंगों को जिस प्रकार रोकती हैं , उसी प्रकार मंत्र जाप की विचार तरंगों में भी दिन के समय रुकावट पड़ती है। इसीलिए ऋषि - मुनियों ने रात्रि का महत्व दिन की अपेक्षा बहुत अधिक बताया है। मंदिरों में घंटे और शंख की आवाज के कंपन से दूर - दूर तक वातावरण कीटाणुओं से रहित हो जाता है। यह रात्रि का वैज्ञानिक रहस्य है। जो इस वैज्ञानिक तथ्य को ध्यान में रखते हुए रात्रियों में संकल्प और उच्च अवधारणा के साथ अपने शक्तिशाली विचार तरंगों को वायुमंडल में भेजते हैं , उनकी कार्यसिद्धि अर्थात मनोकामना सिद्धि , उनके शुभ संकल्प के अनुसार उचित समय और ठीक विधि के अनुसार करने पर अवश्य होती है।
जय माँ भवानी...
Subscribe to:
Posts (Atom)